Waarom is een hotelcorridor saai maar vinden we een bospad mooi? Hoezo ligt schoonheid niet in de ‘eye of the beholder’? Wat kan een stadsplanner leren uit het verhaal van profeet Suleiman (vrede zij met hem) en de mieren in de Koran? En wat is de groene draad in zijn werk? Hakim el Amrani, biophilic spatial designer en oprichter van Studio NousNous, legt het me uit.
Wat heeft je geïnspireerd om ruimtelijk ontwerper te worden
Ik heb zeer veel te danken aan Allah (swt) en vanuit zijn bepaalde lot voor mij, mijn ouders. Mijn vader heeft namelijk in Marokko een tijd industrieel ontwerp gestudeerd en thuis kreeg ik door het kijken naar wat hij deed wat meer gevoel bij het bedenken of het oplossen van dingen. En mijn moeder heeft groene vingers en een zwak voor ornament en botanische motieven. Zo zijn in mijn ouderlijk huis zolang ik weet, van tafelkleed, bankstel, gordijnen tot aan alle decors en accessoires gedecoreerd met botanische patronen. Als nieuwkomer in Nederland was mijn moeder na een paar banen verder, de kantinemedewerker bij de Rijksakademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam en wel voor 15 jaar lang. Zelfs toen de Rijksakademie nog op de Stadhouderskade gevestigd was. Ik ging als kind vaak mee met mijn moeder, en de kunstenaars namen me dan mee naar hun ateliers. Bij de ene mocht ik met houtskool tekenen, bij de ander weer boetseren of schilderen. En daardoor kreeg ik op jonge leeftijd al veel exposure aan kunst. Dit heeft me uiteraard op een manier wel gevormd, in de zin van dat ik op jonge leeftijd al contact mocht maken met een vrij abstracte wereld – zo stippelt Allah alles uit voor ons. Alhamdulillah (God zij dank) voor de reis tot nu toe. Met mijn huidige groene ruimtelijke ontwerpen hoop ik een bescheiden bijdrage te mogen maken aan een betere wereld. De ruimtes die ik ontwerp zijn dus een melange van al mijn ervaringen; wat ik thuis en om mij heen heb gezien, de ervaringen met kunst, mijn liefde voor wetenschap op het gebied van de natuur, mijn religie en mijn professionele ervaringen als biophilic ruimtelijk ontwerper alhamdulillah.
Dat is een prachtig streven. Hoe wil je dat doen?
Mijn persoonlijke missie is om mensen terug te brengen naar hun natuurlijke habitat (leefomgeving). Want weet je, als je alle lagen van ons bestaan af pelt, dan kom je erachter dat alles wat leeft een oorspronkelijke habitat heeft. Zo ook de mens natuurlijk. Het is puur dat de huidige tijdsgeest, de ‘moderne tijd’ zo enorm visueel is. Waardoor we worden overladen door beelden op t.v., beelden buiten, reclames, social media. Kortom de visuele cultuur met een groot accent op het stimuleren van koopgedrag. Jammer, dat wij als mensen met zo’n hoge potentie, we eigenlijk gereduceerd zijn tot ‘consument’. We zijn het contact kwijt met wie wij werkelijk zijn. We zijn geschapen uit aarde, besef dat. Een diep onderdeel
Een helende werking?
Inderdaad, een helende werking! Wist je dat in een ziekenhuis, patiënten in kamers met ramen met natuurlijk daglicht en dus zicht naar buiten 8% sneller genezen en 22% minder medicatie nodig hebben ten opzichte van de patiënten in de kamers zonder ramen en natuurlijk daglicht? En dat planten op kantoor kunnen zorgen voor 15% minder ziekteverzuim op jaarbasis? Het is geen nieuw concept en het is allemaal vanuit ons religie als vanuit de wetenschap te onderbouwen, maar blijkbaar hebben de verschillende groene stromingen soms toch wat meer aandacht nodig middels marketing. Wat eigenlijk niet zou horen, zoals laatst een vriend van mij terecht opmerkte: “We hebben toch ook geen marketing nodig voor broccoli? We weten dat het gezond en goed voor ons is”. Maar middels ons ontwerpmethodologie biophilic design, ben ik middels ruimtelijk vormgeving inmiddels 7+ jaar mensen in feite te herconnecten met de natuur. Wat ik persoonlijk een zeer grote drijfveer vind is de hadith (overlevering) van wat onze profeet Mohamed (vrede zij met hem) heeft gezegd en dat is op een bepaalde manier het volgende: Anas ibn Malik heeft overgeleverd dat de Profeet, moge Allah hem zegenen en vrede schenken, zei: “Als het Laatste Uur komt terwijl je een jong boompje in je handen hebt en het is mogelijk om deze te planten voordat het Uur komt, dan moet je deze planten.” Het nadenken over deze overlevering benadrukt zoveel kracht op ons verantwoordelijkheid voor wat betreft het omgaan met de natuur. Omdat wanneer het laatste Uur (de dag der opstanding) zal plaatsvinden met al haar tekenen. Waarbij de aarde bepaalde natuurlijke fenomenen zal laten zien als nooit eerder vertoond die het hart in hoge tempo gaat late bonken. Waar om je heen op dat moment een situatie is die je je niet kan voorstellen, iedereen is bezig zichzelf te redden. Op dat moment waar ‘focus’ ver te zoeken is, op dat moment ben je alsnog verplicht een jong boompje te planten als je die in je handen vast hebt. SubhanAllah. Het is daarom dat ik met mijn Studio NousNous volledig zit op ontwerp gebaseerd op de natuur. Dit is wat wij als mensen nodig hebben en al meer dan 7 jaar concentreer ik mij hierop.
Biophilic design – dat klinkt fancy, kan je het uitleggen?
Als ontwerper kijk ik met andere ogen naar een ruimte. Ik hanteer overkoepelend drie thema’s waaronder weer diverse patronen hangen. De thema’s zijn: 1. Direct visueel contact met de natuur, zoals bijvoorbeeld de aanwezigheid van planten en natuurlijk licht; 2. Indirect visueel contact met de natuur, denk aan materialen, natuurlijke producten zoals hout en leer en bepaalde soorten vorm te herleiden uit de natuur; en 3. Human Spatial response, dus hoe de ruimte wordt ontworpen zodat het je triggered op een vergelijkbare manier zoals dat gebeurt in de natuur. Een patroon onder Human Spatial Response is bijvoorbeeld het patroon ‘Mysterie’. Denk aan de kronkelende bospaden in een bos en het gevoel dat ze opwekken. Niet wetende wat je om de hoek aan moois tegenkomt. De vormen ontvouwen zich als het ware tijdens de wandeling. Maar een hotelgang bijvoorbeeld is weer ontzettend saai en kaarsrecht. Met aan beiden kanten de hotelkamer deuren. Wat nu als ik die hotelgang anders ontwerp, met kronkels of verrassende momenten die je continue tegenkomt. Een ander ding is weer wij hebben als mensen de neiging te denken dat we naar leegte moeten kijken als we meer rust willen. Wat wellicht wel werkt voor iemand die 24 uur naar beelden moeten kijken. Maar in principe werkt ons brein anders. Ons brein is gemaakt en geneigd te willen kijken naar meer ornament voor rust. Als we het dan weer hebben over het eerder vermelde bospad, met al haar complexiteit, patronen en vertakkingen. Dat is juist rustgevend en helend. Ons brein is juist wired om complexiteit te ontleden, hier vindt het rust.
Je bent op je website heel openhartig over de islamitische basis van je werk. Hoe komt je identiteit als moslim terug in je design?
We hebben natuurlijk onze rol als rentmeesters, we horen het evenwicht, de balans en de Universele proporties te respecteren en te waarborgen. En de inspiratie uit de Koran en onze religie is enorm! Laten we het enorme probleem van vervuilde lucht door uitlaatgassen in steden als voorbeeld nemen. In de Koran lezen we over het verhaal van Suleiman, vrede zij met hem, en de mier met wie hij kon communiceren en die uiteindelijk niet geplet werd. Hoe is het mogelijk voor zo’n mier om in zo’n milliseconde weer veilig de grond in te gaan? Hoe is het mogelijk dat een hele mierenkolonie tussen een snelle moment van het stappen van de voet van Suleiman (vrede zij met hem) op de grond, zij in hen totaliteit in die snelheid de grond in kunnen voor hen veiligheid. Inmiddels weten we dat de gangpaden van mieren op 120 graden staan van de oppervlakte. De 120 graden zorgen ervoor dat ze snel door die paden kunnen bewegen ten opzichte van gangen van 90 graden. De hoek van 90 graden is namelijk te scherp en daardoor zouden er vertragingen ontstaan. Als onze huidige urban planners oftewel stedenbouwkundigen, meer vanuit de natuur inspiratie zouden opdoen. Dan zouden onze wegen nou ook zo ontworpen kunnen worden dat wij veel minder last hebben van opstoppingen van auto’s, wat dus zal resulteren in minder uitlaatgassen en dus een positieve effect heeft op lucht, ademhaling en ons aarde.
En zo bestaan er nog veel en veel meer voorbeelden en metaforen in de Koran. Je snapt nu waarom binnen de Islam en in de Quran, wij in een vers door Allah (swt) worden verteld na te denken over de verzen van het boek. De Koran is op een bepaalde manier bijna één groot natuurboek, maar helaas zien veel mensen dit niet. Zelfs de titels van hoofdstukken van de Koran verwijzen naar de natuur; dieren, natuurlijke fenomenen als; De Koe, De Bij, De Spin, Het Onweer, De Rook, etc etc. En ook in de ahadith (overleveringen van de profeet) zien we elementen van biophilic design terug voor wat betreft biobased materialen! Denk maar aan het palmvezel kussen van onze Profeet (vrede zij met hem) of de lederen lakes voor op de grond om het eten op te zetten. Deze werden gebruikt in plaats van tafels. Zelfs in de context van meubilair, kunnen we zeggen dat men niet overbodig materiaalgebruik hanteerden. Wij horen als moslims de schepping van de middenweg te zijn. Dat groen zowel de middelste kleur op het kleurenspectrum is én de kleur van de Islam kan geen toeval zijn. Groen staat tevens voor balans, harmonie, rust. In mijn designs, mijn ruimtelijke ontwerpen zowel interieurs als exterieurs. Probeer ik dit terug te laten komen en gebruik ik dus ook veel groentinten. De gezegde dat ‘beauty in the eye of the beholder’ is, klopt overigens niet meer volgens wetenschappelijke theorie. Dat is maar voor 10% het geval. De overige 90% – denk maar aan onze natuurlijke liefde voor symmetrie – bestaat uit een gedeelde schoonheid.
Heb je veel moslim opdrachtgevers?
Ja alhamdulillah, zeker, ook vanuit het Midden Oosten is veel interesse. Vaak zijn het mensen die echt geloven in het helende aspect van biophilic design. Maar het overgrote deel is heel Universeel en dat vind ik mooi. De wereld van groen kent geen grenzen. Het is een wereld die we allemaal kennen en lief hebben. Natuur verbindt.
Maar kan iedereen zich dit wel veroorloven, zo’n interior designer?
Zelfs kleine verandering kunnen veel impact hebben! Tuurlijk, een zeer grote uitgebreide plantenwand is duur. Maar waar vinden bijvoorbeeld de meeste gesprekken in een huishouden plaats? Is dat ’s ochtends aan de keukentafel? Zet daar dan een houten eettafel neer met strategisch in het zicht een plant. Dat is al een eerste stap naar een nieuwe beleving van een groenere omgeving en inshallah een betere gezondheid.
Wat is jouw droom voor Nederland?
Er is in Nederland behoefte aan sociale cohesie. Mijn ambitie is om met ontwerp mensen te verbinden. De taal van groen is een universele taal. We leven momenteel in een tijd dat we 90% van onze tijd binnen doorbrengen! Daarom zet ik met mijn studio in op het vergroenen van interieurs ten behoeve van helende ruimtes. Er is ruimtegebrek op het gebied van bouwen en het ziet ernaar uit, dat dat alléén meer zal worden. Dus we moeten inzetten op wat er is en dat is dus de bestaande ruimtes transformeren, ontwerpen tot helende ruimtes die zullen bijdragen aan betere gezonde mensen. Mensen die gelukkig, vrolijk, gezond en productief kunnen zijn.
Voor wat betreft buiten, daar moeten we inzetten op meer groene plekken – die esthetisch mooi, functioneel en helend zijn – zo kunnen we ervoor zorgen dat mensen meer buiten komen en elkaar ontmoeten. Helaas gaat de vergroening van steden nog te traag. Maar er zijn interessante ontwikkelingen. Zo worden bedrijventerreinen nu ook vergroend en is daar wel aandacht op gevestigd. Een onderdeel waar wij ook voor worden gevraagd, naast het ontwikkelen van gemeenschappelijke binnenterreinen. Ook weer een ander voorbeeld.
Mensen zien de meerwaarde er steeds meer in en de politiek wil er graag economisch voordeel in zien op de korte termijn in plaats van de lange termijn. Maar beide termijnen bieden economisch als gezondheidsvoordeel en dat is wat ik doe. Ik heb hoop, ook een klein aandeel is al mooi. Maar geloof mij, als we hier meer op inzetten dan zal Nederland, de wereld een stuk gezonder worden.
Portretfoto met dank aan Sofia El Amrani.
0 reacties